اهداف نمونه برداری آب، خاک و برگ از باغات پسته شامل موارد زیر است:
- استفاده علمی و اصولی از منابع آب، خاک و گیاه و تحویل این منابع به نسل های آینده
- استفاده مناسب از کودهای شیمیایی با شناخت وضعیت آب، خاک و برگ گیاه
- دستیابی به حداکثر محصول در واحد سطح
- کاهش هزینه تولید و افزایش درآمد کشاورزان
نحوه نمونه برداری از آب، خاک و گیاه در نتایج حاصله جهت ارایه توصیه کارشناسی اثر گذار است.
کاربردهای نمونه برداری از آب و خاک باغات پسته
ازجمله کاربردهای نمونه برداری آب و خاک باغات پسته شامل نتایج تجزیه آب و خاک در تشخیص چهار نوع از شرایط زیر در باغ پسته مورد استفاده است.
- شوری منطقه ریشه
- احتمال تجمع عناصر خاص (کلر، بُر، منیزیم و…) و مسمومیت گیاه
- عدم نفوذ پذیری آب در خاک ناشی از وجود مقدار زیاد سدیم و منیزیم
- احتمال بروز اختلالات تغذیه ای
نکات مهم در نمونه برداری آب آبیاری در باغات پسته
هدف از نمونه برداری آب آبیاری در باغات پسته ارزیابی دوره ای کیفیت آب جهت ایجاد شرایط مناسب برای رشد درختان پسته و جلوگیری از تخریب خاک است.
- حجم نمونه آب آبیاری در حدود یک لیتر است.
- زمان نمونه برداری آب آبیاری از سفره آب زیرزمینی هنگامی است که حداقل تغذیه و حداکثر برداشت از منبع آب وجود دارد (ماه های تیر و مرداد) این زمان بحرانی ترین حالت است و برنامه ریزی باید بر اساس بحرانی ترین شرایط باشد.
- دوره زمانی نمونه برداری : در صورتیکه تغییرات مقادیر اندازه گیری شده در طول فصل رشد بیش از 20% باشد نمونه برداری باید هر ساله تکرار شود. در غیر این صورت نمونه برداری هر سه سال یکبار کفایت می کند. در خصوص آبهای سطحی نمونه برداری در ساعات مختلف روز و تهیه نمونه مرکب الزامی است. ظرف نمونه برداری باید کاملا از آب پر شده و حتما در دمای پایین تر از 5 درجه سانتیگراد و در یخچال نگهداری شود. در صورت محبوس شدن هوا در ظرف و افزایش دمای آب باعث رسوب کلسیم و بیکربنات ها شده و شوری واقعی آب مشخص نمیشود.
- نحوه نمونه برداری از آبهای مخلوط: هر زمانی که در آبیاری ها از آبهای شور و شیرین یک در میان استفاده می کنیم یا از مخلوط آب شور و شیرین استفاده می کنیم. لازم است یک نمونه برداری از آب شیرین و یک نمونه از آب شور و یک نمونه از مخلوط دو آب تهیه می کنیم. چون ممکن است نسبت اختلاط آب در هر سال تغییر کند.
هدف از نمونه برداری خاک باغ پسته
هدف از نمونه برداری خاک باغ پسته ، آگاهی از وضعیت خاک از نظر بافت و ساختمان- خصوصیات شیمیایی- جاصلخیزی خاک و میزان عناصر غذایی مورد نیاز (نیاز کودی) انتخاب گیاه مناسب جهت کاشت و روش مناسب آبیاری است.
نکات ضروری که باید قبل نمونه برداری از خاک باغ پسته رعایت کرد.
- نمونه هایی که به آزمایشگاه ارسال می گردد باید معرف واقعی قطعه ای که از آن نمونه برداری می شود باشد. بنابراین ابتدا باید با توجه به عواملی نظیر نوع کشت، شیب، پستی و بلندی، روش آبیاری و وضعیت ظاهری گیاه کشت شده زمین مورد نظر را به قطعات یکنواخت تقسیم بندی نمود. زمین هایی که از نظر فاکتورهایی نظیر نوع کشت و روش آبیاری یکسان نیستند به دلیل اختلاف آنها در آبشویی نمکها نیاز به نمونه برداری مجزا دارند.
- حفر یک پروفیل به عمق تقریبی 2 متر و طول 1.5 متر و عرض 0.8 متر عمود بر ردیف درختان حفر گردد (پروفیل وضعیت خاک را از نظر ساختمان- استحکام- تخلخل- نفوذ پذیری- زهکشی و…. مشخص می کند). اگر پروفیل موازی ردیف درختان حفر شود ممکن است روی چالکود سالهای قبل حفر شود و به خوبی وضعیت ساختمان و بسیاری از فاکتورهای مورد نظر خاک در تشریح پروفیل را برای ما روشن نکند.
در موقع نمونه برداری باید رطوبت خاک در حد مناسب باشد. بهترین زمان برای نمونه برداری زمانی است که زمین از نظر رطوبتی در حد پایین پلاستیک ( حالت گاورو) رسیده باشد. بسته به نوع خاک معمولا در خاکهای معمول زراعی بین 2 تا 4 روز پس از آبیاری این حالت اتفاق می افتد.
- باید دقت کرد محلی که برای نمونه برداری انتخاب می گردد، قبلا محل انباشتن کود های حیوانی- شیمیایی ویا مصالح ساختمانی نباشد.
- مقدار نمونه حدود 1.5 تا 2 کیلوگرم بستگی به هدف نمونه برداری دارد.
دوره زمانی نمونه برداری از خاک 2 حالت دارد. در حالتی که کیفیت آب و خاک در حد بحرانی است، هرساله یا حداقل یک سال در میان جهت بررسی تغییرات شیمیایی خاک نمونه برداری از خاک لازم است. در حالتی که آب و خاک از کیفیت خوبی برخوردار بوده و هیچ علامت مسمومیت روی گیاه در حال حاضر دیده نمی شود. هر 2 الی 3 سال یکبار جهت پیش بینی مسایل و مشکلاتی که در آینده ممکن است بوجود آید و نیز تعیین نیاز کودی نمونه برداری انجام میشود.
- روش نمونه برداری به صورت زیگزاگی است و نمونه مرکب که معرف کل ناحیه نمونه برداری است از منطقه تهیه میشود.
- محل نمونه برداری به روش آبیاری و سن درختان بستگی دارد بطوریکه اگه باغ آبیاری سطحی میشود نمونه نزدیک به انتهای قسمت سایه انداز درخت در فاصله 1.5 تا 2 متری از ردیف درختان (بسته به سن درخت) و در جایی که در سالهای قبل کوددهی انجام شده بهترین محل بوده و می تواند تشخیص قابل قبولی از وضعیت تغذیه ای خاک برای ما ارایه بدهد. ولی اگر باغ به روش قطره ای آبیاری می شود نمونه برداری در طول الگوی خیس شدگی به طوری که دو سوم نمونه ها از قسمت مرکزی الگوی خیس شدگی در جایی که بیشترین آب پخش شده را دریافت می کند و یک سوم بقیه از حاشیه الگوی خیس شدگی در محل تجمع نمکها انجام میشود.
- تعداد نمونه ها بسته به وضعیت ظاهری و رشد درختان دارد. در باغ های یکنواخت یک نمونه مرکب برای هر 10 هکتار و در باغ های غیر یکنواخت یک نمونه مرکب از هر قطعه (حداکثر 10 هکتار) با شرایط خاص برداشته میشود.
- عمق نمونه برداری تا عمق 120 سانتی متری است. و برای هر نقطه معمولا 4 نمونه از 4 عمق 0-30 و 30-60 و 60-90 و 90-120 یا 3 نمونه از 3 عمق 0-40 و 40-80 و 80-120 جداگانه برداشته میشود. و برای تهیه نمونه مرکب از یک منطقه یکنواخت، خاک نمونه عمق های مشابه با هم مخلوط میشود. و در کل برای یک منطقه یکنواخت 4 نمونه یا 3 نمونه از عمق های یاد شده داریم.
چرا نمونه برداری از چندین عمق به صورت مجزا انجام میشود؟
دلایل زیر را می توان گفت
- شناخت بهتر وضعیت بافت و ساختمان خاک
- شناخت بهتر وضعیت مدیریت آبیاری باغ
- شناخت وضعیت آبشویی نمکها در خاک
- شناخت وضعیت مدیریت تغذیه باغ
اگر امکان ارسال نمونه ها بلافاصله پس از نمونه برداری به آزمایشگاه نیست بهتر است نمونه های خاک را بر روی یک قطعه گونی تمیز یا روزنامه پهن کنید تا هوا خشک شود. و به هیچ وجه نباید از حرارت برای خشک کردن نمونه ها استفاده کرد.
چرا نمونه برداری از برگ درخت انجام میشود؟
در بسیاری از موارد نمونه برداری از خاک و تعیین میزان مواد غذایی آن نمی تواند مقدار مواد غذایی جذب شده و قابل استفاده در گیاه را نشان دهد. تجزیه برگ در تشخیص کمبود عناصر غذایی و سمیت برخی عناصر در درختان نسبت به تجزیه خاک مفیدتر است. تجزیه برگ تخمینی از عناصری که به طور کافی توسط ریشه جذب شده را مشخص می کند. محدودیت اصلی تجزیه برگ در این است که علت وقوع کمبود عناصر غذایی را برای ما روشن نمی کند. بنابراین برای حل شدن این مشکل نتایج تجزیه خاک و برگ باید همزمان مورد ارزیابی قرار گیرد.
- نمونه ها از برگهای زیر برگهای انتهایی شاخه های بدون میوه که کاملا توسعه یافته اند و صرفا از برگچه های انتهایی به طور تصادفی و از ارتفاع تقریبی 120-180 سانتی متری سطح زمین بسته به سن درخت برداشته میشود. نمونه برداری برگها معمولا بعد دوره پر شدن مغز (اواخر تیرماه تا اواسط مرداد ماه انجام میگیرد) معمولا تعداد 4-5 برگ از هر 10 تا 20 درخت در هر قطعه در باغ به عنوان نمونه گرفته میشود.
نکته اینکه از برگهایی که چند روز قبل با عناصر ریز مغذی (روی – مس- آهن- بُر- منگنز)محلول پاشی شده اند. نباید نمونه برداری شود. در صورتی که علایم کمبود و یا مسمومیت بر روی برگ درختان مشاهده می شود باید از هر دو نوع برگ سالم و مریض به طور مجزا نمونه برداری انجام شود.
- نمونه برداری برگ معمولا هر سال باید صورت بگیرد. نمونه های برگ باید در پاکت های کاغذی قرار داده شود و حداکثر 24 ساعت پس از نمونه برداری به آزمایشگاه ارسال گردد. در صورتی که این امر ممکن نیست حداکثر به مدت دو روز می توان نمونه ها در دمای یخچال نگه داشت. نمونه ها پس از رسیدن به آزمایشگاه باید بلافاصله در دمای طبیعی محیط و دور از تابش خورشید باشند. بر روی پاکت نمونه ها مشخصات کامل مانند محل نمونه برداری – نام باغ- باغدار- وضعیت باردهی شاخه و هر گونه اطلاعات لازم جهت شناسایی بهتر نمونه باید درج شود.
